Η Πόλις Εάλω

"...Η Ρωμανία πέρασεν, Η Ρωμανία πόρθεν,

Η Ρωμανία κι αν πέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο..."

Η Πόλη έπεσε την Τρίτη 29 Μαΐου 1453.

Αποφράδα ημέρα. Και φέτος πάλι Τρίτη είναι η 29^η Μαΐου, 559 χρόνια μετά. 559 χρόνια σκλαβιάς για Κωνσταντινούπολη. Η θυσία του Παλαιολόγου τείνει να ξεχαστεί, μαζί της και η ανδρεία των λίγων Ελλήνων και ακόμη λιγότερων ξένων(5000 Έλληνες και 2000 Ενετοί και Γενουάτες) που υπερασπίστηκαν την Βασιλεύουσα με όση δύναμη είχαν.

Η Πόλη δεν έπεφτε πρώτη φορά, αλλά αυτή ήταν η τελευταία. Αλώθηκε από Σταυροφόρους, δυτικούς λόγω του πλούτου και της κομβικής της θέσης, στο δρόμο για την Παλαιστίνη. Αυτή την φορά όμως ήταν το ορόσημο της εγκαθίδρυσης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι Οθωμανοί είχαν φτάσει πλέον στην Ευρώπη.

Πως φτάσαμε όμως στην Άλωση;

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία είσαι σε περίοδο παρακμής. Τα πολλά της εδάφη χάθηκαν από τις επιδρομές (δυστυχώς νικηφόρες) των Σελτζούκων και των Οθωμανών Τούρκων. Ακόμη και στην Ελλάδα η Αυτοκρατορία είχε περιοριστεί σε ένα Δεσποτάτο, αυτό του Μυστρά. Εμφύλιες διαμάχες, σταυροφορίες, επιθέσεις στα σύνορα της αυτοκρατορίας, ο φεουδαρχισμός και οι θρησκευτικές διαμάχες οδήγησαν την πάλαι ποτέ κραταιά αυτοκρατορία να συρρικνωθεί. Ο Παλαιολόγος δεν θα υπερασπιζόταν την αυτοκρατορία πλέον αλλά την πρωτεύουσα, την Πόλη, και πάνω απ’ όλα την τιμή όλων των κατοίκων της παλιάς αυτοκρατορίας και των προκατόχων του.

Η μοναδική πηγή βοήθειας που τελικά δεν ήρθε ποτέ ήταν η Δύση. Η ανάγκη για βοήθεια οδήγησε τον Παλαιολόγο στο άνομο συλλείτουργο και την ψεύτικη ένωση των δύο εκκλησιών που έδωσε στον πάπα διπλή νίκη, έτσι πίστευε μιας και αφενός δέχθηκαν οι ορθόδοξοι να γίνει και αφετέρου γνωρίζοντας πως δεν θα στείλει βοήθεια ήλπιζε να ξεχαστεί η ορθόδοξη πίστη. Ο Αυτοκράτορας δεν ήθελε το συλλείτουργο αλλά είχε ανάγκη την βοήθεια, αυτή που δεν ήρθε. Ο λαός ήταν χωρισμένος σε ενωτικούς και ανθενωτικούς (σχετικά με τις δύο εκκλησίες). Το μίσος όμως των κατοίκων της Πόλης για τους δυτικούς ήταν τόσο πολύ που πλήθος κόσμου γέμισε τις εκκλησίες που λειτουργούσαν οι ανθενωτικοί με επικεφαλής τον Γεννάδιο Σχολάριο, πρώτο πατριάρχη μετά την Άλωση. Το μίσος δεν είχε τόσο θρησκευτικά αίτια αλλά ήταν αποτέλεσμα της πρώτης άλωσης από τους Σταυροφόρους. Το κακό έγινε και ήταν 12 Δεκεμβρίου του 1452, τότε ακούστηκε το «Φιλιόκβε» στην Αγιά Σοφιά. Αποτέλεσμα πέρα του αμαρτήματος κανένα.

Η πολιορκία

Ήταν 7 Απριλίου όταν ο Μωάμεθ(Μεχμετ) ο Β΄ με 250.000 αρχίζει να πολιορκεί την Κωνσταντινούπολη, την οποία υπερασπίζονται μόλις 7.000 άντρες. Η προσδοκώμενη βοήθεια δεν ήρθε, μόνο ο Ιουστινιάνης με 700 άντρες κατέφθασε για να υπερασπιστεί τη Νέα Ρώμη.

Οι μάχες φοβερές, κάθε μέρα οι επιθέσεις ήταν ασταμάτητες. Οι Τούρκοι με τον πολυάριθμο στρατό τους χτυπούν τα τείχη της Πόλης. Όλη την ημέρα υπερασπίζονται τα τείχη και την νύχτα τα επισκευάζουν.

Στις 18 Απριλίου το Βυζαντινό Πυροβολικό καταφέρνει να χτυπήσει το περίφημο κανόνι  του Ούγγρου  προδότη (δούλευε μέσα στην Πόλη πριν εξαγοραστεί από τον Μωάμεθ) Ουρβάνου. Αυτό αναπτέρωσε το ηθικό των πολιορκημένων καθώς το κανόνι αυτό ήταν τόσο ισχυρό που κάθε φορά που χτυπούσε ήταν σαν να γίνεται σεισμός.

Στις 20 Απριλίου ο Φλαντανελλάς με μόλις τέσσερις ελληνικούς Δρόμωνες δεν νικά απλά τα 130 τουρκικά πλοία αλλά θριαμβεύει. Με θάρρος που δεν θα το είχαν ούτε 1.000 άντρες μαζί δεν κοιτάζει πίσω ποτέ και με την πλώρη του πάντα μπροστά γράφει το όνομά του με χρυσά γράμματα στην ιστορία. Οι πολιορκημένοι, από τα θαλάσσια τείχη φωνάζουν «Ο σταυρός νικά» και έτσι γίνεται. Ο Βούλγαρος εξωμότης πλοίαρχος Μπαλτόγλου Σουλεϊμάν Μπέης αδυνατεί να σταματήσει τον Φλαντανελλά. Η νίκη του ανήκει. Ο Μωάμεθ φεύγει καβάλα στο άλογο του, πικραμένος αλλά και με απίστευτη λύσσα για την ήττα. Ο ύμνος στην Παναγία ακούγεται στον Κεράτιο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα Νικητήρια,…» η αλυσίδα του Κεράτιου χαλαρώνει και ο Φλαντανελλάς μπαίνει στο λιμάνι.

Το βράδυ μεταξύ 22 και 23 Απριλίου ο Μωάμεθ θα περάσει πλοία του στον Κεράτιο αλλά η γρήγορη αντίδραση των Βυζαντινών θα τα αναγκάσει να μείνουν στην άκρη.

Στη διάρκεια από ξηράς οι Τούρκοι εκμεταλλευόμενοι προδότες προσπαθούν να σκάψουν τούνελ και να βγουν στις στοές της Πόλης ή να δημιουργήσουν δικά τους νέα περάσματα. Οι υπερασπιστές της Βασιλεύουσας έκαψαν πολλούς Τούρκους όχι όμως αρκετούς ώστε να σταματήσουν να προσπαθούν συνέχεια με τον ίδιο τρόπο. Αρχές του Μάη στέλνει αποστολή ο Αυτοκράτορας να δει αν ο Πάπας θα στείλει βοήθεια. Αποτέλεσμα κανένα, δεν ήρθε ούτε ένα πλοίο, ούτε ένας άντρας. Για μια φορά ακόμη ο Πάπας δεν κράτησε το λόγο του (όπως και άλλοι ηγεμόνες της Δύσης). Ο Αυτοκράτορας γνωρίζει πλέον με τον χειρότερο δυνατό τρόπο πως η βοήθεια δεν θα έρθει ποτέ.

Είναι 22 Μαΐου όταν η αποστολή επέστρεψε μόνη. Είχε αμαρτήσει (με το συλλείτουργο) αλλά βοήθεια δεν πήρε. Ζήτησε συγγνώμη από τον Θεό, γέμισε από θυμό και οργή ο Παλαιολόγος, αλλά πήρε και την απόφασή του, θα πολεμούσαν όπως έκαναν μέχρι τότε. Μόνοι τους με μόνη σύμμαχο την Παναγία. Του πρότειναν να φύγει, να σωθεί και να γυρίσει να την ξανακερδίσει. Ο Παλαιολόγος σαν να γνώριζε τη μοίρα του αρνήθηκε να σωθεί και να διατηρήσει το στέμμα. Προτίμησε να μείνει εντός των τειχών και να πολεμήσει δίπλα στους υπόλοιπους υπερασπιστές της πρωτεύουσας.

Ο Μωάμεθ προτείνει την παράδοση της Πόλης την 23^η Μαΐου και την ανενόχλητη έξοδο όλων από αυτή έχοντας μαζί τους τα υπάρχοντά τους. Η απάντηση του Αυτοκράτορα μοναδική, με όση αποφασιστικότητα δεν είχαν ποτέ άλλοι ηγεμόνες του απαντά, «Το δε την Πόλιν σοι δούναι, ουτ΄ εμόν εστίν ουτ΄ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών» (το «ου φεισόμεθα της ζωής ημών» μαζί με τα 4Β κοσμούν το έμβλημα του Γ΄ΣΣ). Η απάντηση του Αυτοκράτορα, το ύφος του, αλλά και οι συνεχόμενες αποτυχημένες προσπάθειες άλωσης της πόλης έκαναν τον Μωάμεθ να θέλει να αποσύρει τον στρατό του για να μην έχει και άλλες απώλειες.

Λένε πως στις 26 του μήνα αόρατη φωτιά έκαιγε τον τρούλο της Αγια Σοφιάς και μετά έφυγε και πήγε στον ουρανό. Αυτό το θεώρησε σημάδι πως ο Θεός παράτησε τους πολιορκημένους μόνους. Τότε διέταξε γενική επίθεση. Σαν να μην έφτανε η γενική επίθεση των Οθωμανών, δυο μέρες πριν στην λιτανεία της εικόνας της Παναγίας των Βλαχερνών συμβαίνει ένα γεγονός που θα κλονίσει τους Ρωμιούς. Η εικόνα πέφτει κάτω και δεν μπορούν να την σηκώσουν. Είναι η ίδια εικόνα που κουβαλούσαν πριν με ευκολία. Σηκώθηκε η εικόνα μετά από πολλές προσευχές και ακόμη περισσότερε προσπάθειες. Το Γένος θα ακολουθήσει την ίδια πορεία.

28 Μαΐου 1453 Η τελευταία λειτουργία στην Αγία του Θεού Σοφία(δεν είχε λειτουργηθεί από το συλλείτουργο) και ο παλαιολόγος πριν πάρει μέσα του τον Βασιλέα των Βασιλέων ζητά συγχώρεση και να έχει ανδρείο θάνατο. Σε λίγες ώρες θα έφτανε το τέλος.

29  Μαΐου 1453 Ξημερώματα άρχισε η επίθεση, ουρλιάζοντας έρχονταν οι Τούρκοι και πίσω τους οι γενίτσαροι έσφαζαν για παραδειγματισμό και φόβο όποιον έκανε να γυρίσει. Όχι 1, όχι 2 αλλά 58 μέρες κρατούσαν την Πόλη οι Ρωμιοί. Ο Αυτοκράτορας πάνω στα τείχη και ο Ιουστινιάνης από κοντά αμύνονται με όση δύναμη έχουν απέναντι σε χιλιάδες Τούρκων. Στον κάθε υπερασπιστή αντιστοιχούν περίπου 35 τούρκοι και γενίτσαροι. Το πρώτο κύμα το νίκησαν αλλά υπήρχε και συνέχεια. Οι Οθωμανοί ορμούσαν πάλι. Αυτή τη φορά οι επίλεκτοι, οι ειδικές δυνάμεις τους, στην «Αχίλλειο πτέρνα» των τειχών, στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού. Εκεί θα χτυπούσαν 10.000 τούρκοι και γενίτσαροι. Η επίθεση μανιασμένη και ασταμάτητη, ώστε να μην μπορέσουν να την αποκρούσουν οι υπερασπιστές των τειχών. Τότε έλαβε χώρα το γεγονός που ίσως έκρινε την έκβαση της μάχης, πληγώθηκε ο Ιουστινιάνης. Άλλοι λένε βαριά και άλλοι ελαφριά. Το σίγουρο είναι πως ο άντρας αυτός που με άλλους 700 ήρθαν να υποστηρίξουν την Πόλη αποσύρθηκε από την μάχη. Η είδηση αυτή έριξε το ηθικό των πολιορκημένων και πολλοί κυρίως γενουάτες και Ενετοί άφησαν τη θέση τους και ακολούθησαν τον Ιουστινιάνη. Έμεινε ο Παλαιολόγος να υπερασπιστεί το πιο αδύνατο σημείο, την Πύλη του Αγίου Ρωμανού. Εκεί πολέμησε σαν λιοντάρι, εκεί κατέσφαξε πολλούς Τούρκους. Δεν είχε μείνει καμία πόρτα ανοιχτή. Απλά δεν υπήρχαν στρατιώτες εκεί να την υπερασπιστούν. Οι Οθωμανοί μπήκαν και ο Αυτοκράτορας συνέχισε να μάχεται περικυκλωμένος από Τούρκους. Ακούστηκαν φωνές «Εάλω. Η Πόλις εάλω.» και ο Παλαιολόγος ζητούσε έναν Χριστιανό να του πάρει το κεφάλι, δεν ήθελε να τον πιάσουν οι Τούρκοι και το προηγούμενο βράδυ ζήτησε του Θεού ανδρείο θάνατο. Χτυπήθηκε πισώπλατα αλλά δεν δείλιασε, δεν σταμάτησε τη μάχη, του πήρε το κεφάλι του γενίτσαρου. Συνέχισε να μάχεται απέναντι στο επόμενο κύμα επίθεσης όταν ένα δόρυ τον βρήκε στο στήθος. Έτσι πέθανε ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου.

Όταν μπήκαν οι Τούρκοι δεν έδειξαν έλεος, τήρησαν το λόγο του Μωάμεθ, αφού δεν έφυγαν με τα υπάρχοντά τους όταν τους το πρότεινε ήταν πλέον αργά. Σφαγές βιασμοί, λεηλασίες. Βιβλία κάηκαν ή κλάπηκαν και πουλήθηκαν. Λέγεται πως οι αιχμάλωτοι ήταν 50.000 αλλά μόλις 500 στρατιώτες. Οι ευγενείς κυρίες και δεσποινίδες πλην ελαχίστων εξαιρέσεων ελευθερώθηκαν.

Η Πόλη του Θεού έπεσε. Χρόνια προετοίμαζε την πολιορκία και κράτησε 58 ημέρες. Αν … με τα αν όμως δεν γράφεται η ιστορία.

Δυστυχώς η μνήμη των υπερασπιστών δεν τιμήθηκε ποτέ όπως έπρεπε. Δεν στήθηκε μνημείο για την ανδρεία τους, την πίστη, την αφοσίωσή τους. Δεν διδάσκονται οι μαθητές την ιστορία τους. Δεν γνωρίζουν οι ενήλικες τις θυσίες τους.

Η Πόλις Εάλω.
Ναι η Πόλη έπεσε στα χέρια των Τούρκων ποτέ όμως μια τέτοια ήττα δεν σήμαινε μια τέτοια νίκη. Η ορθοδοξία βγήκε πιο δυνατή, ο Ελληνισμός άντλησε δύναμη και κουράγιο από την θυσία των 5.000 Ελλήνων και 2.000 ξένων πολεμιστών της Βασιλεύουσας. Ο Γέρος του Μοριά εμπνεύστηκε από τον Μαρμαρωμένο Βασιλιά. Τώρα είναι πλέον η δική μας σειρά να τιμήσουμε έμπρακτα την μνήμη τους, να σεβαστούμε τους αγώνες και την θυσία τους, να μην αφήσουμε κανέναν πλέον να φωνάξει «Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΑΛΩ». Αυτό είναι το χρέος του καθενός από εμάς, να διατηρήσουμε ζωντανές τις μνήμες, να δείξουμε την ίδια ανδρεία. Να μην ζήσουμε άλλη Κύπρο ή άλλη Ίμια. Αδέρφια η υπόσχεση είναι γνωστή και μία.

Πάλι με χρόνια, με καιρούς, πάλε δικά μας θα 'ναι. Και του χρόνου στην Πόλη να Λειτουργήσουμε την Αγιά Σοφιά, θα συμπληρώσω εγώ.

ΥΓ Υπάρχουν πολλοί θρύλοι για την Άλωση, μερικοί είναι γραμμένοι στο http://www.resaltomag.gr/forum/viewtopic.php?t=2395. Επιπλέον σας προτείνω να αγοράσετε ή αν το βρείτε από φίλους να διαβάσετε το βιβλίο «Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ» Γεώργιος Φραντζής Νικολό Μπαρμπαρό από τις εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ.

ΥΓ2 Σίγουρα έχει ελλείψεις το κείμενο. Ζητώ συγγνώμη για όσα ξέχασα μα τις τελευταίες ημέρες πολλά δεν ήρθαν όπως τα περίμενα.

ΥΓ3 Δεν ξεχνώ, το πανό των Τούρκων στην Πόλη με τον Μωάμεθ τον Πορθητή, και θα εκδικηθώ.